صفحه اصلی

معده عضوی کیسه‌ای شکل است كه دیوارهای عضلانی دارد. داخل معده از یك لایه بافت مخاطی پوشیده شده است كه وظیفه آن ترشح اسید و آنزیم‌های گوارشی است. گاستریت یا ورم معده حالتی است که در آن معده دچار التهاب یا عفونت خفیف در لایه مخاطی می‌شود و معمولاً به دو حالت، ورم معده حاد و مزمن بروز می‌کند.

از علل شایع ورم معده می‏توان به موارد زیر اشاره نمود:

• استعمال سیگار
• پرخوری به‌ویژه مصرف مواد غذایی که راحت هضم نمی‌شوند.
• ترشح بیش از اندازه اسید معده
• ابتلا به عفونت‌های باکتریایی یا ویروسی
• مصرف زیاد کافئین
• مصرف برخی از داروها مانند آسپیرین و داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی
• خستگی یا کار زیاد
• انجام یک عمل جراحی مهم
• استرس و آسیب‌های روحی
• سوختگی
• ابتلا به عفونت‌های شدید
• برخی از بیماری‌های خاص مانند کم‌خونی شدید
• اختلالات دستگاه ایمنی بدن و ابتلا به برخی از بیماری‌ها که باعث کاهش مقاومت بدن می‌شوند.
• رژیم غذایی نامناسب و مصرف برخی از مواد تحریک‌کننده معده مانند ادویه یا غذاهای آلرژی‌زا
• مصرف نوشیدنی الکلی
• عفونت معده با باکتری هلیکوباکتر پیلوری

شایع ترین علایم در شروع بیماری عبارتند از:

• دل‌درد و دل‌پیچه
• سیاه شدن مدفوع در اثر خونریزی گوارشی
• احساس سوزش در بالای شکم
• استفراغ
• بی‌اشتهایی
• تب و ضعف
• ورم شکم
• درد تند و مبهم و یا آزاردهنده در قفسه سینه
• احساس اسید معده در دهان
• ندرتاً اسهال
• آروغ یا نفخ

علایم و نشانه های شایع گاستریت حاد

• کوفتگی
• احساس پر بودن معده
• سردرد
• سرگیجه
• تشنگی شدید
• تنفس تند
• کشیدگی شکم
• حساس و سفت شدن شکم

تشخیص

پس از اخذ شرح حال کامل و انجام معاینات، ممکن است با نظر پزشک اقدامات زیر برای بیمار انجام شود:

• انجام آندوسکوپی و دیدن درون معده

در این روش یک لوله انعطاف‌پذیر از مری به داخل معده هدایت می‌شود و به هنگام آندوسکوپی امکان دارد تکه کوچکی از بافت مخاط معده برداشته شود و برای بررسی به آزمایشگاه فرستاده شود. هدف از این روش، رفع علایم و حذف دارو یا ماده‌ای است که باعث ناراحتی معده می‌شود.

• آزمایش خون جهت تشخیص هلیکوباکتر نیز انجام می‌گیرد.

• سایر موارد به صلاحدید پزشک و نیاز بیمار

درمان  

با نظر پزشک ممکن است اقدامات زیر برای بیمار انجام شود:

• تغییر شیوه زندگی که مهم‌ترین توصیه‌هایی که بیمار را در این زمینه یاری می دهند، داشتن عادات تغذیه‌ای مناسب، حفظ وزن در حد سالم و طبیعی، ورزش کردن به‌اندازه کافی و کنترل استرس و فشارهای روانی است.
• دارو

اگر عامل بیماریف هلیکوباکتر پیلوری باشد، پزشک از داروهای کاهش‌دهنده‌های ترشح و تولیدکننده اسید معده و یک یا دو نوع آنتی بیوتیک برای درمان استفاده می کند.

• مکمل‌های غذایی -مصرف امگا ۳ و روغن ماهی.
  • مکمل پروبیوتیک که باکتری‌های مفید دستگاه گوارشی را متعادل می‌کند.
  • مصرف روزانه مولتی‌ویتامین، حاوی ویتامین‌های آنتی‌اکسیدان A، C، E و ویتامین‌های گروه B و مواد معدنی مانند منیزیم، کلسیم، روی، سلنیوم.
• گیاهان دارویی
  • -عنا: به رفع علایم زخم‌های گوارشی کمک می‌کند. خاصیت‌های آن عبارت است از: از بین بردن باد شکم و گاز معده و روده، تقویت‌کننده معده و بدن، آرام‌بخش، درمان سرماخوردگی و آنفولانزا، رفع قولنج و دردهای روده و معده و کمک جهت هضم غذا-گیاهان دارویی دیگر مانند عصاره قره قاط و زنجبيل نیز احتمالاً دارای توانايی حذف عفونت هليکو باکتر است.
  • بابونه: یکی از مهم‌ترین خواص بابونه درمان زخم معده و ورم معده است و این گیاه به دلیل خاصیت ضدالتهابی می‌تواند این بیماری را درمان می‌کند. دیگر خواص آن عبارت‌اند از: ادرارآور، تسکین دردهای عضلانی، التیام زخم‌ها، تب بر و تسکین‌دهنده درد، تقویت‌کننده معده، درمان بی‌اشتهایی.
  • شیرین‌بیان: مهم‌ترین خاصیت شیرین‌بیان درمان زخم معده است. خاصیت‌های آن عبارت است از: برطرف کردن زخم و التهاب دهان، ضد سرفه، التیام ورم معده، درمان سوءهاضمه، از بین بردن نفخ.

• هومیوپاتی

در این روش درمانی سیستم ایمنی توسط داروهای خاص تحریک می‌شود و بدن، خود، بیماری را درمان می‌کند. طبق اصل اولیه هومیوپاتی هر ماده یا عاملی که بتواند در افراد سالم بیماری ایجاد کند می‌تواند همان بیماری را در شخص شفا دهد.

• طب سوزنی

طب سوزنی ممکن است به کاهش استرس و بهبود عملکرد کلی گوارشی کمک کند.

• سایر موارد به صلاحدید پزشک و نیاز بیمار

چند توصیه در زمان ایجاد حملات گاستریت:

• در حملات گاستريت حاد 24 الی 48 ساعت بيمار نبايد هیچ‌گونه مواد غذايی دريافت کند، در این صورت تحت تغذيه وريدی قرار گرفته، سپس رژيم مايع و ترجیحاً شیر یا آب شروع می‌گردد.
• باید تا زمانی که علایم کاملا برطرف نشده، از غذاهای داغ و پر ادویه، قهوه و غذاهای اسیدی پرهیز شود.
• در موارد ابتلا به گاستريت مزمن از وعده‌های غذایی کوچک و غذاهایی که هضم آسان دارند استفاده شود و به‌تدریج وعده‌ها و ميان وعده‌های بزرگ‌تر و متنوع‌تر را در رژیم غذایی قرار داد.
• در اين مدت باید از مصرف غذاهای پرچرب خودداری کرد.
• به‌هیچ‌وجه الکل يا نوشیدنی‌های الکلی استفاده نشود.
• به‌تدریج و همراه با افزايش تحمل، از غذاهای حاوی فيبر کافی استفاده شود.
• از مصرف انواع نوشیدنی‌های کافئین دار مانند انواع نوشابه، خودداری شود زيرا سبب تحريک ترشح اسيد معده می‌شود.

از عوارض احتمالی ورم معده می‏توان به موارد زیر اشاره نمود:

• زخم معده در صورت طولانی شدن ورم معده
• افزايش بروز شکستگی‌های استخوانی
• عفونت‌های روده‌ای
• در صورت کاهش طولانی‌مدت اسيد معده به علت مصرف این داروها

در صورت ایجاد علایم زیر حتما به پزشک یا مرکز درمانی مراجعه کنید:

• در صورت مشاهده علایم و نشانه های ذکر شده که می تواند نشان دهنده بیماری باشد.
• در صورت مشاهده علایم زیر پس از تشخیص بیماری:
  • درد ناگهانی و تیز در قسمت شکم و پشت که از بین نمی‌رود.
  • مدفوع سیاه‌رنگ یا خونی
  • استفراغ خونی یا استفراغی که به رنگ قهوه به نظر می‌رسد.
  • قورت دادن سخت غذا
  • مدفوع سیاه
  • دردی که با خوردن دارو قطع نشود.
  • کاهش وزن
  • ضعف شدید که معمولاً به علت کم‌خونی به وجود می‌آید.
• سایر علایم و مواردی که پزشک یا تیم پزشکی برای مراجعه مجدد توصیه نموده است.
• تماس با اورژانس 115 در موارد اورژانسی

برای پیشگیری از ورم معده می‏توان اقدامات زیر را انجام داد:

• رعایت حد اعتدال در خوردن و آشامیدنوعده‌های غذایی را نباید حذف کرد، باید برای هرروز برنامه غذایی منظمی دنبال شود.

اگر اغلب اوقات هضم غذا دشوار است، تعداد وعده‌های غذایی را اضافه کرده و از حجم غذا در هر وعده کاسته شود. از مصرف مواد غذایی که معده را تحریک می‌کنند مانند غذاهای ادویه‌دار، مواد خوراکی اسیدی، غذاهای سرخ‌کرده و یا چرب پرهیز شود.

• پرهیز از مصرف نوشیدنی‌های الکلی

الکل باعث تحریک‌پذیری و ساییده شدن لایه مخاطی معده شده و درنهایت منجر به التهاب و خونریزی معده می‌شود.

• عدم استعمال سیگار

سیگار در لایه محافظ معده اختلال ایجاد کرده و معده را مستعد ابتلا به گاستریت و همچنین زخم معده می‌کند. سیگار در عین حال اسید معده را افزایش می‌دهد، بهبود معده را به تأخیر می‌اندازد و یکی از عوامل مهم خطرزا در ابتلا به سرطان معده است.

• خودداری از مصرف داروهایی که معده را ناراحت می‌کنند.
  • در صورت امکان از داروهایی مانند آسپیرین و ایبوپروفن استفاده نشود زیرا این قبیل داروها می‌توانند منجر به التهاب معده شده و تحریکات معده را تشدید کنند.
  • می توان از مسکن‌های حاوی استامینوفن استفاده کرد. در مورد مصرف داروی مناسب باید با پزشک مشورت نمود.
  • در هنگام بروز ناراحتی در اثر مصرف دارو باید نوع داروی مسکنی که مصرف می گردد، تغییر داده شود.
• رژیم غذایی
  • مصرف غذاهای آنتی‌اکسیدان، ازجمله قره قروت ، آلبالو، گوجه‌فرنگی، کدو و فلفل دلمه‌ای.
  • اجتناب از مصرف نان سفید، پاستا (ماکارونی) و شکر.
  • استفاده از روغن‌های سالم مانند روغن‌زیتون یا روغن گیاهی.
  • اجتناب از نوشیدنی‌هایی که ممکن است اسید دیواره معده را افزایش دهد ازجمله قهوه، نوشیدنی الکلی، نوشیدنی‌های گازدار و تحریک‌کننده معده.
  • نوشیدن آب تصفیه‌شده.
  • کاهش یا عدم مصرف اسیدهای چرب ترانس که در شیرینی‌ها، کیک‌ها، سیب‌زمینی سرخ‌شده و مارگارین موجود است.
  • مصرف کمتر گوشت قرمز و استفاده از گوشت بدون چربی، لوبیا جهت تامین پروتئین در رژیم غذایی لازم است.
  • مصرف غذاهای سرشار از ویتامین‌های B و کلسیم مانند بادام، لوبیا، خوراکی‌های سبوس‌دار (در صورت عدم حساسیت)، سبزی‌های تیره (مانند اسفناج و براکلی)، سبزی‌های دریایی.
  • مصرف غذاهای حاوی فلاونوئیدها مانند سیب، کرفس، کران بری (قره قروت)، پیاز، سیر و چای ممکن است رشد هلیکوباکتر پیلوری را مهار کند.