صفحه اصلی

درکم‌کاری تیروئید غده تیروئید به‌ اندازه کافی هورمون‌های تیروئید بخصوص هورمون T4 ترشح نمی‌کند. هورمون T4 عملکردهای اساسی بدن از قبیل ضربان قلب، هضم غذا، رشد بدن و ذهنی را تنظیم می‌کند.

انواع کم‌کاری غده تیروئید

• شایع‌ترین آن، زمانی است که غده تیروئید نمی‌تواند هورمون T4 را به ‌اندازه کافی بسازد.
• نوع دیگر از کم‌کاری تیروئید زمانی به وجود می‌آید که غده هیپوفیز به میزان کافی هورمون محرک تیروئید (TSH) را تولید نکند. غده تیروئید تحت تأثیر هورمون TSH است که به آن کم‌کاری تیروئید هیپوفیزی گفته می‌شود. هر بیماری تخریب‌کننده غده هیپوفیز، می‌تواند باعث آسیب رساندن به سلول‌هایی شود که هورمون تحریک‌کننده تیروئید ترشح می‌کند. این هورمون، تیروئید را تحریک به تولید میزان طبیعی هورمون تیروئید می‌کند. این یک علت بسیار نادر هیپوتیروئیدی است.
• نوع دیگری از کم‌کاری تیروئید به علت نداشتن عملکرد صحیح هیپوتالاموس به وجود می‌آید. هیپوتالاموس، قسمتی از مغز است که عملکرد غدد کل بدن را کنترل می‌کند.
• برخی اوقات کم‌کاری تیروئید به علت مصرف بعضی داروها به وجود می‌آید. ولی باید توجه داشت که از هر ده هزار نفر تنها دو نفر دچار واکنشی نسبت به دارو می‌شوند.

کم‌کاری تیروئید در نوزادان

در نوزادان ممکن است کم‌کاری تیروئید به‌ صورت مادرزادی ظهور کند. هورمون تیروئید برای کارکرد و نمو طبیعی مغز در جنین و نوزاد حیاتی است. عدم‌تشخیص کم‌کاری تیروئید و درمان به‌موقع این بیماری در روزهای اولیه عمر و حداکثر در چند ماه اول زندگی نوزاد و ادامه کم‌کاری تیروئید سبب اختلال شدید در رشد ذهنی، جسمی، عقب‌افتادگی ذهنی و اختلالات بدنی نوزاد می‌شود که به آن کریتینیسم می‌گویند.

بچه‌هایی که در سنین بالاتر دچار کم‌کاری تیروئید می‌شوند ممکن است رشدشان به‌طور ناگهانی متوقف ‌شود. در صورتی‌که درمان با هورمون‌های تیروئید دیر آغاز شود اختلال در رشد ذهنی و یادگیری برای همیشه باقی می‌ماند.

افراد در معرض خطر

موارد زیر ممکن است احتمال خطر ابتلا به کم‌کاری تیروئید (هیپوتیروئیدی) را افزایش دهد:

• زنان دارای سن بالای 60 سال
• ابتلا به بیماری خود ایمنی
• ابتلای بستگان نزدیک مثل پدر، مادر، پدربزرگ و مادربزرگ به بیماری خودایمنی
• سابقه جراحی تیروئید
• باردار بودن و یا زایمان در شش ماه گذشته
• سابقه درمان پرکاری غده تیروئید
• سابقه دریافت اشعه در بالای قفسه سینه یا گردن

از علل شایع کم کاری تیروئید می‏توان به موارد زیر اشاره نمود:

• بیماری‌های خود ایمنی

اختلال خود ایمنی بیماری است که در آن سیستم ایمنی بدن شروع به حمله به خود بدن می‌کند. بعضی از مواقع در این حمله سیستم ایمنی بدن به غده تیروئید حمله می‌نماید.

• درمان پرکاری تیروئید

افرادی که تیروئید پرکار و تحت درمان هستند، گاهی ممکن است دچار کم‌کاری تیروئید شوند.

• جراحی تیروئید

برداشتن همه یا قسمت زیادی از غده تیروئید می‌تواند باعث توقف و یا کم شدن تولید هورمون تیروئید گردد.

• کمبود ید

تغذیه نامناسب هم می‌تواند یکی از علل کم‌کاری تیروئید باشد. کمبود ید در مواد غذایی موجب تولید کمتر T4 می شود. مصرف نمک یددار و دیگر مواد غذایی حاوی ید، کمبود ید در بدن را جبران می‌کند.

• داروها

بعضی از داروها می‌توانند باعث کم‌کاری تیروئید شوند. برای اطلاع از اینکه داروی مصرفی تأثیری بر غده تیروئید ندارد، باید با پزشک مشورت نمود.

شایع ترین علایم در شروع بیماری عبارتند از:

توجه: در ابتدا ممکن است بیمار متوجه نشانه‌های بیماری نشود و در صورت عدم درمان کم‌کاری تیروئید، این علایم می‌توانند سخت‌تر و جدی‌تر شوند.

• خستگی و خواب‌آلودگی
• افزایش حساسیت به سرما
• یبوست
• خشکی پوست
• افزایش وزن غیرقابل‌توجیه
• پف کردن صورت
• خشن شدن صدا
• ضعف ماهیچه‌های بدن
• افزایش کلسترول خون
• درد، خشکی و یا ورم مفاصل
• خشکی، درد و حساسیت مفاصل
• ریزش مو
• کاهش ضربان قلب
• افسردگی
• اختلال حافظه

علایم کم‌کاری تیروئید در نوزادان

• زردی صورت و چشم‌ها
• زبان بزرگ و بیرون زده
• پف کردن صورت
• خفگی مکرر
• یبوست
• حجم کم عضلات
• خواب بیش‌ازحد

علایم کم‌کاری تیروئید در کودکان و نوجوانان

• رشد ضعیف و درنتیجه کوتاهی قد
• به تأخیر افتادن بلوغ
• به تأخیر افتادن رشد دندان‌های دایمی
• رشد ذهنی ضعیف

تشخیص

پس از اخذ شرح حال کامل و انجام معاینات، ممکن است با نظر پزشک اقدامات زیر برای بیمار انجام شود:

• سوابق بیماری
• آزمایش‌ها تیروئید

انجام آزمایش‌های TSH،T4، T3، پادتن‌های ضد تیروئید و غیره جهت تأیید، تشخیص و تعیین علت هیپوتیروئیدی اهمیت دارد. پادتن‌های ضد تیروئید، احتمال وجود التهاب تیروئید خود ایمنی را که می‌تواند عامل هیپوتیروئیدی باشد نشان می‌دهند.

• سایر موارد به صلاحدید پزشک و نیاز بیمار

درمان

با نظر پزشک ممکن است اقدامات زیر برای بیمار انجام شود:

• استفاده از قرص‌های حاوی هورمون تیروئید (لووتیروکسین سدیم)

اکثر افراد پس از یک یا دو هفته مصرف دارو شروع به بهبود می‌کنند و بعد از چند ماه احساس سلامتی می‌نمایند. اما در اکثر موارد ممکن است تا آخر عمر مجبور به ادامه درمان شوند.

تعادل مطلوب برای هورمون تیروئید حیاتی است چراکه بدن به تغییرات حتی جزئی هورمون تیروئید بسیار حساس است.

1. اگر میزان دریافت قرص‌های حاوی هورمون تیروئیدی کم باشد ممکن است نتواند از بزرگ شدن غده پیشگیری کند و باعث پایدار ماندن نشانه‌ها همراه با افزایش سطح کلسترول خون شود که به‌نوبه خود می‌تواند خطر تصلب شرایین و بیماری قلبی را افزایش می‌دهد.
2. اگر میزان دریافت قرص‌های حاوی هورمون تیروئیدی زیاد باشد می‌تواند باعث بروز نشانه‌های پرکاری تیروئید شده و بار اضافی بر روی قلب ایجاد کند که منجر به افزایش خطر بروز پوکی استخوان گردد.

• انجام آزمایش‌های منظم
• ورزش منظم
• رژیم غذایی پر فیبر (استفاده از غذاهای دریایی، انواع سبزی‌ها، لبنیات و تخم‌مرغ که حاوی مقادیر متفاوتی از ید هستند و محدود کردن مصرف زیاد کلم، شلغم، هلو، بادام‌زمینی، دانه‌های سویا و اسفناج )
• سایر موارد به صلاحدید پزشک و نیاز بیمار

از عوارض احتمالی کم کاری تیروئید می‏توان به موارد زیر اشاره نمود:

• گواتر (بزرگ شدن غده تیروئید)
• بیماری‌های قلبی

کم کاری تیروئید می تواند باعث افزایش سطح کلسترول خون، بزرگ شدن قلب و یا نارسایی قلبی شود.

• مشکلات روحی روانی

کم‌کاری تیروئید می‌تواند باعث ابتلا به افسردگی و یا کند شدن عملکرد ذهنی افراد شود.

• نوروپاتی محیطی

عدم درمان کم‌کاری تیروئید در طولانی‌مدت می‌تواند باعث آسیب دیدن اعصاب محیطی شود. نشانه‌های ابتلا به این بیماری شامل درد، بی‌حسی و سوزن سوزن شدن نقاط مختلف بدن است. همچنین این بیماری موجب ضعف ماهیچه‌ها و یا از دست دادن کنترل بر روی ماهیچه‌ها می‌شود.

• ناباروری

سطح پایین هورمون تیروئید می‌تواند بر روی تخمک‌گذاری تأثیر بگذارد.

• نقص‌های مادرزادی

کودکانی که از مادران مبتلا به تیروئید کم‌کار درمان ‌نشده، زاده شده‌اند، درخطر بیشتری برای ابتلا به تیروئید کم‌کار قرار دارند.

• میکزودم

چنین حالتی بسیار نادر ولی شدید است و علایمی همچون زبان بزرگ‌شده، چهره متورم، گرفتگی صدا و کندذهنی را به همراه دارد.

کمای میکزدما موجب تنفس کوتاه و افت فشارخون می شود.

• کم شدن حرارت بدن

چنین فوریتی در بیماران مسن و یا در کسانی که در معرض سرمای شدید بوده‌اند و یا روی آن‌ها عمل جراحی انجام‌ شده، ایجاد شود.

در صورت ایجاد علایم زیر حتما به پزشک یا مرکز درمانی مراجعه کنید:

• در صورت مشاهده علایم و نشانه های ذکر شده که می تواند نشان دهنده بیماری باشد.
• در صورت مشاهده علایم زیر پس از تشخیص بیماری:
  • گرفتگی شدید عضلات در بازوها، ساق پا، گردن، شانه و پشت به‌طور ناگهانی
• سایر علایم و مواردی که پزشک یا تیم پزشکی برای مراجعه مجدد توصیه نموده است.
• تماس با اورژانس 115 در موارد اورژانسی