ديابت بی‌مزه
شرح بیماری
دیابت بی‌مزه نوعی اختلال نادر در سیستم هورمونی بدن است که در آن اغلب کمبود هورمون ضد ادرار وجود داشته و طی آن، مقدار زیادی از مایع رقیق‌شده بدن به‌صورت ادرار دفع می‌شود. هورمون ضد ادراري به‌طور طبیعی از غده هیپوفیز ترشح می‌شود و ادرار بيمار را تحت كنترل قرار می‌دهد. این اختلال هیچ ارتباطی با افزایش قند خون ندارد و فقط درافزایش حجم ادرار با دیابت قندی مشابهت دارد. دیابت بی‌مزه از دوران بچگی یا اوایل بزرگسالی و حدود ۲۰ سالگی شروع می‌شود و در مردان شایع‌تر از زنان است.
گاهي اوقات كمبود هورمون ضد ادراري در دوران حاملگي ايجاد می‌شود كه به نام ديابت بی‌مزه حاملگي شناخته می‌شود. درمان آن‌هم با داروهاي حاوي هورمون ضد ادراري صورت می‌گیرد. اين مشكل در عرض 4 تا 6 هفته پس از زايمان مرتفع می‌گردد و بدين ترتيب استفاده از دارو هم متوقف می‌شود. به‌هرحال ممكن است در حاملگی‌های بعدي هم نشانه‌های بيماري مجدداً ظاهر شود.
عوامل خطر، علل و عوامل شایع
این بیماری، اختلال در عملکرد غده هیپوفیز مغز است و هر عاملی که موجب بیماری یا نقص عملکرد هیپوفیز شود، باعث بروز دیابت بی‌مزه می‌شود.
برخي عواملي كه سبب بروز این بیماری در افراد می‌شود عبارت‌اند از:
- وجود تومورهای هیپوفیز یا هیپوتالاموس
- تومورهای مغزی و فشار آن به غده هیپوفیز
- عفونت مغز و پرده‌های مغزی
- عوارض پس از جراحی هیپوفیز یا هیپوتالاموس
- استفاده از مواد رادیواکتیو و اشعه درمانی تومورهای مغزی
- حاملگی
- مصرف برخی دارو
- صدمه شدید به سر در اثر تصادف و ايجاد ضربه‌مغزی و خونريزي همراه با شکستگی جمجمه
- مرگ مغزی و ایست قلبی تنفسی و تأثیر روی سلول‌های مغزی
- اختلالات مادرزادی، اکتسابی یا ژنتیکى
- علل ناشناخته
توجه: در برخی موارد هیچ‌کدام از عوامل بالا در بیمار دیده نمی‌شود اما فرد به این بیماری مبتلا است. این بیماران به‌طور معمول از دوران کودکی گرفتار این بیماری شده‌اند و اگر هیچ عامل محرک بیماری را با خود به همراه نداشته باشند، به‌عنوان بیماران ناشناخته طبقه‌بندی می‌شوند.
علایم و نشانه ها
شایع ترین علایم در شروع بیماری عبارتند از:
- پرادراری، تشنگی و پرنوشی
- خشکی دست‌ها
- یبوست
- اختلال الكتروليتي و كاهش سديم و پتاسيم
- رنگ ادرار رنگ‌پریده يا بی‌رنگ
توجه: در حالت شدید بیماری، حجم زیادی از مایعات بدن به‌صورت ادرار از بدن خارج و کم آبی شدید ایجاد می شود.
به‌طور طبیعی پلاسماي خون در کلیه در جریان است و به لوله‌های کلیوی وارد و مقدار زیادی از آن باز جذب و مقدار کمی از آن به‌صورت ادرار دفع می‌شود. اگر هورمون ضد ادرار کم ترشح شود یا به‌خوبی عمل نکند، بیشتر پلاسمای واردشده به کلیه‌ها، دفع می‌شود و به جریان خون بازنمی‌گردد، درنتیجه غلظت سدیم خون افزایش می‌یابد. بیمار در این شرایط به‌شدت احساس تشنگی می‌کند به‌گونه‌ای که شب‌ها به عللی مانند تشنگی یا احساس دفع ادرار از خواب بلند می‌شود. علاوه بر آن حجم خون او کاهش می‌یابد.
تشخیص و درمان
تشخیص
پس از اخذ شرح حال کامل و انجام معاینات، ممکن است با نظر پزشک اقدامات زیر برای بیمار انجام شود:
- معاینه فیزیکی و گرفتن شرح‌حال توسط پزشك
- اقدامات آزمایشگاهی تشخیصی مانند آزمایش محرومیت از آب برای تعیین سطح هورمون ضد ادراری
- سایر موارد به صلاحدید پزشک و نیاز بیمار
درمان
با نظر پزشک ممکن است اقدامات زیر برای بیمار انجام شود:
- کنترل تعادل آب و الکترولیت و پیشگیری از کم‌آبی بدن
- شناسایی و رفع علت دیابت بی‌مزه( اگر مقدار لازم آب و مايعات به بدن بيمار نرسد، ممکن است کم‌آبي شديد در بدن بيمار ايجاد شود که موجب بروز ضعف، تب، حالت‌هاي رواني، سستي بیش‌ازحد و مرگ شود. به همين علت در برخورد با اين‌گونه بيماران بايد آن‌ها را به‌سرعت به مراکز درماني منتقل کرد تا در ابتدا، علت بروز بيماري مشخص شود و سپس با درمان ابتدايي مانع ایجاد عوارض بيماري شد)
- استفاده از قرص و یا اسپری هورمون ضد ادراري روزانه 2 تا 3 بار
- سایر موارد به صلاحدید پزشک و نیاز بیمار
عوارض احتمالی
کم‌آبی شديد و اختلال الكتروليتي ناشي از پر ادراري موجب عوارض احتمالی زیر می‌شود:
- نامنظمي ضربان قلب
- خستگي
- نارسايي احتقاني قلب
- مرگ
زمان مراجعه به پزشک
در صورت ایجاد علایم زیر حتما به پزشک یا مرکز درمانی مراجعه کنید:
- در صورت مشاهده علایم و نشانه های ذکر شده که می تواند نشان دهنده بیماری باشد.
- در صورت مشاهده علایم زیر پس از تشخیص بیماری:
- بروز علایم دیابت بی مزه در شما يا يكي از اعضاي خانواده
- عدم بهبودی علايم بيماري علي‌رغم درمان
- بروز عوارض جانبی مصرف دارو
- سایر علایم و مواردی که پزشک یا تیم پزشکی برای مراجعه مجدد توصیه نموده است.
- تماس با اورژانس 115 در موارد اورژانسی