صفحه اصلی

این نوع کم‌خونی درنتیجه‌ی کمبود ویتامین ب 12 به وجود می‌آید. وجود ویتامین ب 12 برای ساخت گلبول‌های قرمز لازم و ضروری است.

این نوع کم‌خونی به زودی‌ خودش را نشان نمی‌دهد یعنی ممکن است فرد، ماه‌ها و سال‌ها کمبود ویتامین ب 12 داشته باشد اما متوجه کم‌خونی نشود. حتي اگر ذخاير ويتامين ب 12 در بدن کافي باشد با ابتلاي فرد به اين بیماری‌ها ظرف سه تا چهار سال به ‌شدت دچار علايم کم‌خونی، مشکلات گوارشي و عصبي خواهد شد، زيرا ب 12 در ساخت‌ و ساز مخاط و در شبکه‌های عصبي بدن نقش به سزايي دارد.

افراد در معرض خطر

موارد زیر ممکن است احتمال خطر ابتلا به کم‌خونی ناشی از کمبود ویتامین ب را افزایش دهد:

• مردان و زنان بالاتر از 65 سال
• عفونت انگلی در دستگاه گوارشی‌
• استفاده از گوشت خوک خام یا ماهی خام یا کمتر پخته‌شده

از علل و عوامل شایع می‏توان به موارد زیر اشاره نمود:

• ناتوانی بدن در جذب ویتامین ب 12 موجود در مواد غذایی
• کمبود فاکتور داخلی

فاکتور داخلی مولکولی است که از طریق معده ترشح و باعث جذب ویتامین ب 12 می‌شود. در واقع این فاکتور با ویتامین ب 12 غذا ترکیب ‌شده و آن را به‌صورت قابل‌جذب برای روده درمی‌آورد. اگر کم‌خونی به ‌واسطه‌ی کمبود این فاکتور به وجود بیاید به آن آنمی (کم‌خونی) کشنده یا پرنیشیوز می‌گویند.

• کم‌اشتهایی، حالت تهوع و مشکلاتی مانند اسهال یا یبوست
• ضعف حالت اسیدی معده

در بین افراد مسن، 60 تا 70 درصد کمبود ویتامین ب 12 به کمبود حالت اسیدی معده مربوط می‌شود. هر چه سن بالاتر می‌رود، سلول‌های معده اسید کمتر و همچنین فاکتور داخلی کمتری ترشح می‌کند.

• مصرف مداوم و طولانی‌ مدت داروهای ضد اسید یا داروهای کاهش قند خون
• ابتلا به باکتری هلیکوباکتر
• بیماری‌های خود ایمنی

این بیماری‌های باعث می‌شود که فاکتور داخلی نتواند با ویتامین ب 12 ترکیب شود.

• وجود بیماری‌های مزمن مربوط به روده مانند زخم روده که مانعِ عبور ویتامین ب 12 از غشای روده می‌شود.
• عمل جراحی معده یا روده

مصرف مکمل ب 12 در بیمارانی که مجبور به عمل معده یا روده هستند برای پیشگیری از کمبود این ویتامین..

• گیاه‌خواران

شایع ترین علایم در شروع بیماری عبارتند از:

• خستگی
• رنگ‌پریدگی
• در برخی موارد زرد شدن رنگ چهره
• سرگیجه
• تپش قلب
• نفس‌نفس زدن زیاد
• کرخی و گزگز دست‌وپا
• بدخلقی، فراموشی و حالت جنون

تشخیص

پس از اخذ شرح حال کامل و انجام معاینات، ممکن است با نظر پزشک اقدامات زیر برای بیمار انجام شود:

• آزمایش‌های خونى متعدد شامل:

اندازه‌گیری مقدار فولات، ویتامین ب 12 در خون

سطح فولات و ویتامین ب 12 در یک زمان سنجیده می‌شوند زیرا کمبود این دو ویتامین به هم مربوط است

تست آنتی‌بادی‌ها جهت تعیین مقدار آنتی‌بادی‌ها و بررسی وضعیت فاکتور داخلی

تست متیل مالونیک اسی

آزمایش خون و ادرار برای تشخیص وجود ماده‌ای به نام متیل مالونیک اسید، انجام می‌شود. سطح این ماده در بدن افرادی که دچار کمبود ویتامین ب 12 هستند، بیشتر است.

شیلینگ تست

در این تست ابتدا بیمار مقداری ویتامین ب 12 رادیواکتیو نشانه‌دار را می‌بلعید و سپس خون مورد آزمایش قرار می‌گیرد. با این آزمایش مشخص می‌شود بدن ویتامین ب 12 را جذب کرده است یا خیر. در مرحله بعدی بیمار ترکیبی از ویتامین ب 12 رادیواکتیو و فاکتور داخلی را می‌بلعید. اگر ویتامین ب 12 فقط زمانی که به همراه فاکتور داخلی دریافت شده بود،‌ جذب‌ شود، نشان دهنده آن است که بدن فاقد فاکتور داخلی است. اگر بدن ویتامین ب 12 را با و یا بدون فاکتور داخلی جذب نکند،‌ احتمالاً بیمار دچار مشکلات عمومی جذب شده است.

• سایر موارد به صلاحدید پزشک و نیاز بیمار

درمان

با نظر پزشک ممکن است اقدامات زیر برای بیمار انجام شود:

• تزریق ویتامین ب 12 و یا اسپری بینی ب 12

در صورتی که مشکل ناشی از رژیم غذایی و یا حالت اسیدی معده باشد، تزریق در ابتدا هرچند روز یک‌بار و به تدریج ماهی یک‌بار انجام خواهد شد.

• مصرف مواد غذایی حاوی ویتامین ب 12 مانند گوشت سفید و قرمز، تخم پرندگان، شیر، پنیر، ماست، دل و جگر گوساله، گاو، مرغ، قلوه، مغز
• تزریق خون در موارد حادتر
• سایر موارد به صلاحدید پزشک و نیاز بیمار

عوارض احتمالی که به دنبال کم خونی ناشی از کمبود ویتامین ب در فرد ایجاد می‏شود شامل موارد زیر است:

• عوارض عصبی
• مرگ

در صورت ایجاد علایم زیر حتما به پزشک یا مرکز درمانی مراجعه کنید:

• در صورت مشاهده علایم و نشانه های ذکر شده که می تواند نشان دهنده بیماری باشد.
• در صورت مشاهده علایم زیر پس از تشخیص بیماری:
  • ابتلاء یکی از بستگان به این بیماری (زیرا آنمی پرنیشیوز می تواند ارثی باشد)
  • شک به کم خونی
• سایر علایم و مواردی که پزشک یا تیم پزشکی برای مراجعه مجدد توصیه نموده است.
• تماس با اورژانس 115 در موارد اورژانسی

جهت پیشگیری از ابتلا به این بیماری اقدامات زیر می‏تواند کمک کننده باشد:

• کمبود ویتامین ب 12 در بین افراد مسن امر شایعی است.
• افرادی که به بیماری‌های خود ایمنی مبتلا هستند باید هرسال بیش از یک‌بار آزمایش خون بدهند تا میزان ویتامین ب 12 آن‌ها مشخص شود.
• مصرف میزان کافی مواد غذایی حاوی ویتامین ب 12
• مصرف مخمر آب جو غنی‌شده با ویتامین ب 12
• نوشیدنی سویای غنی‌شده و نوشیدنی برنج غنی‌شده در افراد گیاه خوار