صفحه اصلی

یبوست بیماری است که در آن فرد به ‌سختی اجابت مزاج کرده و میزان دفع مدفوع کم می‌شود. مدت نرمال اجابت مزاج و فاصله بین آن‌ها بین افراد مختلف متفاوت است و از سه بار در روز تا سه بار در هفته محدوده طبيعي تلقي مي‏شود. با این‌حال عموماً کم‌تر از سه بار اجابت مزاج در هفته یبوست نامیده می‌شود. هرچند یبوست گاه ‌به‌گاه و موقتی بسیار معمول است. ولی بعضی افراد دچار یبوست مزمن بوده که باعث مشکل در زندگی و توانایی انجام وظایف روزانه‌شان می‌شود. بيشتر اوقات علت يبوست يك مسئله جدي نيست اما در موارد نادر، يبوست مزمن ممكن است علامت انسداد يا ناهنجاري در روده بزرگ باشد. یبوست معمولاً به دلیل اختلال در عملکرد روده‌ها ایجاد می‌شود.

از علل شایع یبوست می‏توان به موارد زیر اشاره نمود:

• دریافت کم و ناکافی آب و فیبر
• تغییر در رژیم معمول غذایی و یا برنامه زندگی در اثر مواردی مانند مسافرت
• فعالیت و ورزش ناکافی و بی‌تحرکی
• مصرف مقادیر زیادی محصولات لبنی
• استرس
• کم کاری تیروئید
• بیماری‌های مغز و اعصاب مانند بیماری پارکینسون و یا ام اس، آسیب‌های نخاعی و یا سکته مغزی
• داروهای ضد اسید که حاوی کلسیم و یا آلومینیوم هستند.
• بعضی از انواع داروها بخصوص داروهای مسکن قوی مانند داروهای مخدر، داروهای ضدافسردگی، آهن یا داروهای پایین آورنده فشار خون بالا
• افسردگی
• اختلالات بلع
• سندرم روده تحریک‌پذیر
• مرض قند
• بارداری
• افزایش سن و پیر شدن
• سرطان روده بزرگ (کولون)

شایع ترین علایم در شروع بیماری عبارتند از:

علایم زير ممكن است همراه با يبوست وجود داشته باشد:

• احساس پري در مقعد
• احساس نفخ و گاز
• احساس نياز به دفع فوري مدفوع اما عدم توانايي در دفع كامل
• درد شكم و گرفتگي عضلات شكم
• تهوع

علایم و نشانه‌های یبوست مزمن عبارت‌اند از:

• اجابت مزاج کم‌تر از سه بار در هفته
• مدفوع بزرگ و یا سخت
• فشار و زور زدن زیاد برای اجابت مزاج
• احساس وجود مانعی در روده و یا مقعد برای دفع مدفوع
• احساس عدم تخلیه کامل روده و یا مقعد
• نیاز به کمک برای دفع مدفوع از مقعد مانند فشار دادن شکم و یا استفاده از انگشت برای پاک کردن مقعد از مدفوع

توجه: یبوست زمانی مزمن نامیده می‌شود که بیمار حداقل دو مورد از علایم بالا را در طول سه ماه گذشته داشته باشد.

تشخیص

پس از اخذ شرح حال کامل و انجام معاینات، ممکن است با نظر پزشک اقدامات زیر برای بیمار انجام شود:

• پرسش سوالاتی از بیمار مانند داروهای مصرفی، علایم، غذاهای مصرفی، فعالیت بدنی، مشکلات پزشکی، دفع مدفوع همراه با درد یا خونریزی، مصرف مسهل یا تنقیه.
• آزمایش مدفوع
• سيگموئيدسكوپي (طي اين آزمون، پزشك درون روده بزرگ را به‌وسیله يك دستگاه مخصوص مشاهده مي‏كند).
• عکس‌برداری ويژه با اشعه ايكس كه تنقيه با باريم ناميده مي‏شود (براي اين آزمون روده بزرگ توسط محلول باريم‏دار پر مي‏شود، سپس عكس‏هايي با اشعه ايكس از كل روده بزرگ گرفته مي‏شود).
• سایر موارد به صلاحدید پزشک و نیاز بیمار

درمان       

با نظر پزشک ممکن است اقدامات زیر برای بیمار انجام شود:

• تغییرات سبک زندگی و رژیم غذایی
• افزایش مصرف فیبر

اضافه کردن فیبر به رژیم غذایی باعث سنگین شدن مدفوع و افزایش سرعت عبور آن در روده می‌شود. بهترين منبع فيبر، غلات یا جو، گندم و سپس حبوبات است. سبزی‌ها نيز داراي فيبر قابل‌توجهی هستند. افزایش ناگهانی مصرف فیبر می‌تواند باعث نفخ و باد شکم شده، پس میزان مصرف فیبر به‌مرور زمان افزایش یابد.

• ورزش (ورزش منظم به بهبود كار روده بزرگ و رفع يبوست كمك مي‏كند).
• مصرف مایعات گرم بخصوص در صبح‌ها
• مصرف میزان مناسب آب در روز
• استفاده از ملین‌ها
• مکمل‌های حاوی فیبر، باعث سنگین شدن مدفوع می‌شوند.
• روان کننده‌ها (این مواد به جابجایی مدفوع درون روده کمک می‌کند، روان کننده‌های معمول شامل روغن‌های معدنی می‌باشند).
• استفاده از تنقیه، شیر منیزیم و سایر محرک‌ها که برای درمان یبوست نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد.
• داروها

استفاده از این داروها باعث ورود آب به روده می‌شوند، این داروها با واردکردن آب به روده سرعت حرکت مدفوع را افزایش می‌بخشند و حتماً باید با دستور پزشک مصرف شوند.

• تمرینات ماهیچه‌های لگنی

این تمرینات با آموزش و کمک فیزیوتراپ انجام می‌شوند.

• جراحی

درصورتی‌که با راه‌های بالا مشکل یبوست بیمار حل نشود و یا دلیل یبوست مشکلاتی مانند فیشر یا زخم مقعد و تنگی و … باشد جراحی انجام می‌گیرد.

• سایر موارد به صلاحدید پزشک و نیاز بیمار

از عوارض احتمالی در افرادی که با این مشکل مواجه هستند می‏توان به موارد زیر اشاره کرد:

• هموروئید یا بواسیر
• فیشر مقعد یا پاره شدن پوست مقعد
• عدم توانایی در دفع مدفوع
• بیرون زدن کمی از روده از مقعد (پرولاپس رکتوم)

در صورت ایجاد علایم زیر حتما به پزشک یا مرکز درمانی مراجعه کنید:

• در صورت مشاهده علایم و نشانه های ذکر شده که می تواند نشان دهنده بیماری باشد.
• در صورت مشاهده علایم زیر پس از تشخیص بیماری:
  • تغییرات مداوم و غیرقابل توضیح در مدفوع
• سایر علایم و مواردی که پزشک یا تیم پزشکی برای مراجعه مجدد توصیه نموده است.
• تماس با اورژانس 115 در موارد اورژانسی

برای پیشگیری از یبوست می‏توان اقدامات زیر را انجام داد:

• رژیم غذایی
• مصرف مواد غذايي زير که حاوي فيبر هستند و در پيشگيري درمان يبوست مي‏توانند مؤثر باشند.
  • غلات پر فیبر مانند سبوس و سبوس گندم و جو
  • حبوبات مانند نخود، لوبيا، عدس، لپه، باقلا،
  • سبزی‌ها مانند گل‌کلم، هويج و نخود سبز
  • ميوه‏هاي تازه بخصوص سيب، گلابي و ميوه‏هاي خشك مانند كشمش و برگه زردآلو
  • گردو، فندق، بادام
  • استفاده روزانه از سالاد و كاهو همراه با يك قاشق غذاخوري سبوس گندم بعلاوه روغن ‌زیتون و آب‌لیمو کمک‌کننده است.
  • محدود کردن مصرف برنج و استفاده از نان جو و يا سنگک
  • حتی‌الامکان باید از غذاهایی که فیبر اندک دارند مانند بستنی، پنیر، گوشت، چیپس و سیب‌زمینی سرخ‌کرده، پیتزا، غذای کنسروی و غذاهای چرب مثل آبگوشت و کله‌پاچه پرهیز کرد.

• مصرف آب و مایعات

مصرف روزانه حداقل سه لیتر مایعات معادل ۱۲ لیوان بزرگ برای مبارزه با یبوست بسیار مفید است. توجه شود که از مصرف مایعات کافئین دار مانند قهوه، نوشابه و چای پررنگ یا نوشابه‌های الکلی باید جداً پرهیز شود.

• عدم تحرک

روزانه حداقل ۲۰ تا ۳۰ دقیقه پیاده‌روی که تداوم داشته باشد، بسیار مؤثر خواهد بود.

• اجابت مزاج

صرف وقت کافی برای اجابت مزاج از نکات بسیار مهم است. بیشتر مواقع، به علت شتاب و عجله، توجه و دقت کافی به زمان اجابت مزاج نمی‌شود که این‌یکی از علل مهم ایجاد یبوست است. لذا توصیه می‌شود که حتماً ساعت معینی از روز به اجابت مزاج اختصاص داده شود و در هنگام اجابت مزاج نیز این عمل را با حوصله انجام داد. حتی اگر فرد در ساعت فوق احساس اجابت مزاج ندارد، حتماً برای اجابت مزاج به دستشویی مراجعه کند.

توجه: هرگز نباید احساس اجابت مزاج را صرفاً به دلیل دوری از منزل یا کار داشتن نادیده گرفت.