صفحه اصلی

مری لوله ای است که گلو را به معده وصل می کند. واریس مری اغلب در اثر انسداد جریان خون در سیاهرگ باب که خون را از سمت روده ها، لوزالمعده و طحال به سمت کبد می برد، رخ می دهد. انسداد خون موجب برگشت جریان خون و افزایش فشار در سیاهرگ باب می شود؛ در نتیجه خون برای راه پیدا کردن، وارد سیاهرگ های کوچک تری مانند سیاهرگ های قسمت پایینی مری می شود. دیواره نازک این سیاهرگ های کوچک در اثر جریان خون اضافی باد می کند و در مواردی پاره شده و خونریزی می کند.

به عبارت ساده واریس مری عبارتست از سیاهرگ های بزرگ و متسع شده و غیر طبیعی در قسمت پایینی مری. واریس مری اغلب در افراد مبتلا به بیماری های خطرناک کبدی بروز می کند.

از علل شایع واریس مری می توان موارد زیر را نام برد:

• سیروز کبدی

بر اثر برخی از بیماری های کبدی مانند بیماری هپاتیت، بیماری کبد الکلی، کبد چرب و سیروز صفرای اولیه ایجاد می شود. 40 درصد مبتلایان به سیروز، دچار واریس مری می شوند.

• لخته شدن خون یا ترومبوز

لخته شدن خون در سیاهرگ باب یا سیاهرگ طحالی که به ورید باب می ریزد، باعث واریس مری می شود.

• بیماری انگلی

شیستوزومیاز یک عفونت انگلی است که به کبد، ریه ها، روده ها و مثانه آسیب می زند.

• سندرم بودکیاری

این بیماری نادر باعث لخته شدن خون می شود که می تواند سیاهرگ هایی را که خون را به خارج از کبد حمل می کنند، مسدود کند.

شایع ترین علایم در شروع بیماری عبارتند از:

• زردی پوست و چشم ها
• دسته‌ای از رگ‌های خونی ریز به شکل عنکبوت روی پوست
• قرمز شدن و التهاب پوست کف دست‌ها
• بدشکل شدن و ضخیم شدن کف دست
• چروک و جمع شدن بیضه‌ها در مردان
• التهاب طحال
• آب آوردن شکم (آسیت)

توجه: واریس مری معمولاً علامتی ندارد تا اینکه خونریزی کند.

علائم خونریزی واریس مری عبارت‌اند از:

• استفراغ خونی
• مدفوع سیاه یا خونی
• شوک در موارد شدید

تشخیص

پس از اخذ شرح حال کامل و انجام معاینات، ممکن است با نظر پزشک اقدامات زیر برای بیمار انجام شود:

• آندوسکوپی مری که جهت مشاهده سیاهرگ‌های متسع مری و تعیین اندازه آن‌ها و بررسی نقاط قرمزرنگ روی آن‌ها به کارمی رود.
• سی تی اسکن و ام آر آی که جهت بررسی کبد و جریان خون در سیاهرگ باب به کار می رود.
• آندوسکوپی با کپسول به این صورت که افرادی که نمی‌توانند آندوسکوپی معمولی را انجام دهند، یک کپسول حاوی دوربینی کوچک را قورت می‌دهند. دوربین این کپسول حین عبور از مری، تصاویری از آن می‌گیرد. البته برای تأیید این روش، آزمایش‌های بیشتری باید انجام شود.

• سایر موارد به صلاحدید پزشک و نیاز بیمار

درمان

با نظر پزشک ممکن است اقدامات زیر برای بیمار انجام شود:

• جلوگیری از خونریزی که در واقع خونریزی واریس مری، خطر مرگ را در پی دارد که با تجویز کاهش‌دهنده های فشارخون در سیاهرگ باب و کاهش وزن می‌توان از خونریزی واریس مری جلوگیری کرد.

واریس مری در شرایط زیر باعث خونریزی می‌شود:

• فشارخون بالا در سیاهرگ باب
• واریس مری شدید و گسترده
• نقاط قرمزرنگ روی واریس مری که این نقاط توسط آندوسکوپی به صورت لکه ها یا خطوط قرمز در محل واریس مشاهده می گردد.
• نارسایی کبد (سیروز کبدی)
• مصرف الکل به‌خصوص اگر بیماری با مصرف الکل مرتبط  باشد.

اقداماتی که پزشک در جهت توقف خونریزی واریس مری انجام می‌دهد؛ عبارت‌اند از:

• استفاده از نوار لاستیکی

جهت بستن سیاهرگ‌هایی که دچار خونریزی شده اند.

• داروهای کند کننده جریان خون به سیاهرگ باب
• منحرف کردن جریان خون از ورید باب به سمت دیگر

پزشک با قرار دادن لوله‌ای کوچک به نام شانت بین ورید باب و سیاهرگ کبدی، این عمل را انجام می‌دهد. با این کار فشارخون سیاهرگ باب کم می‌شود و خونریزی واریس مری متوقف می‌گردد. البته این روش درمانی عوارضی مانند نارسایی کبد و آشفتگی ذهنی را به همراه دارد. لذا از این روش زمانی استفاده می‌شود که سایر روش‌های درمانی مؤثر نباشند و یا در افرادی که منتظر پیوند کبد هستند، به‌عنوان درمان موقتی به کار می‌رود.

• پیوند کبد در افرادی که بیماری شدید کبدی دارند و یا کسانی که مکرراً دچار خونریزی واریس مری می‌شوند، می‌توانند کبد بیمار را با یک کبد سالم از یک فرد دیگر جایگزین کنند، یعنی پیوند کبد شوند.
• خونریزی مجدد

بیشتر افرادی که یک‌بار دچار خونریزی واریس مری می‌شوند، مجدداً دچار آن خواهند شد. لذا استفاده از داروهای جلوگیری کننده از خونریزی مانند بتابلوکرها و بستن رگ خونریزی کننده برای جلوگیری از خونریزی‌های بعدی مفید است.

• سایر موارد به صلاحدید پزشک و نیاز بیمار

از عوارض احتمالی این بیماری می‏توان به موارد زیر اشاره نمود:

• خونریزی

در صورت ایجاد یک‌بار خونریزی، خطر خونریزی‌های بعدی زیاد است. در برخی موارد، خونریزی زیاد باعث شوک و حتی مرگ می‌شود.

در صورت ایجاد علایم زیر حتما به پزشک یا مرکز درمانی مراجعه کنید:

• در صورت مشاهده علایم و نشانه های ذکر شده که می تواند نشان دهنده بیماری باشد.
• در صورت مشاهده علایم زیر پس از تشخیص بیماری:
  • استفراغ خونی
  • مدفوع خونی
• سایر علایم و مواردی که پزشک یا تیم پزشکی برای مراجعه مجدد توصیه نموده است.
• تماس با اورژانس 115 در موارد اورژانسی

برای پیشگیری از این بیماری می‏توان اقدامات زیر را انجام داد:

توجه: در حال حاضر، روشی برای جلوگیری از ابتلا به واریس مری در بیماران مبتلا به سیروز کبدی وجود ندارد. هرچند داروهایی برای جلوگیری از خونریزی واریس مری وجود دارند، ولی نمی‌توانند مانع از بروز واریس مری ‌شوند.

• عدم مصرف الکل

نوشیدن الکل فشار زیادی به کبد وارد می‌کند.

• رژیم غذایی سالم

مانند مصرف سبزی و میوه فراوان، نان و غلات سبوس‌دار، مواد غذایی پروتئینی و کاهش مصرف غذاهای چرب و سرخ‌شده.

• تعادل وزن

باید توجه داشت تجمع چربی اضافی در بدن باعث آسیب کبد می‌شود. چاقی باعث افزایش خطر ابتلا به عوارض سیروز کبدی می‌شود.

• عدم استفاده از محصولات شیمیایی به میزان کم و با دقت

در صورت کار با مواد شیمیایی، رعایت موارد ایمنی الزامی است.

توجه: دستورالعمل نوشته‌شده روی محصولات شیمیایی مانند مواد تمیز کننده و افشانه‌های حشره کش باید به‌دقت خوانده شده و به آن‌ها عمل شود.

• کاهش خطر ابتلا به بیماری هپاتیت

جلوگیری از استفاده از سرنگ‌های مشترک برای تزریق در افرادی مانند معتادان تزریقی و افرادی که روابط جنسی غیر مشروع وغیرقانونی دارند که باعث افزایش خطر ابتلا به هپاتیت‌های B و C می‌شود.